Baki, 1526’da İstanbul´da dünyaya geldi. 1600 yılında İstanbul’da öldü. Osmanlı Divan Edebiyatı´nda şiire biçim ve içerik açısından birçok yenilik getiren ve yaşarken “Sultanü´ş Şuârâ” (şairler sultanı) unvanını alan şairin asıl ismi Mahmut Abdülbaki. Fatih Camii müezzinlerinden Mehmed Efendi´nin oğlu. Şairin 423’üncü vefat yıl dönümü.
Çocukluğunda bir müddet esnaf yanında çıraklık yaptı. Güçlü okuma isteği sonucu medreseye girdi. Vaktinin ünlü müderrislerinden Karamanlı Ahmed ve Mehmed efendilerden ders aldı.
Birçok ünlü edebiyatçı ile tanıştı. Hocası Mehmed Efendi için yazdığı “Sümbül Kasidesi” ününü artırdı. Devrin ünlü şairlerinden Zâtî´nin dikkatini çekti. 18-19 yaşlarında ünlü bir şair oldu.
“Kanuni Mersiyesi”
Süleymaniye Medresesi´nde Ahmed Şemseddin Efendi´nin derslerine devam etti. 1955´te Nahcivan seferinden dönen Yasal Sultan Süleyman´a sunduğu kasideyle saray etraflarına girmeyi başardı.
Kadılık vazifesiyle Halep´e gönderilen hocası Ahmed Şemseddin Efendi ile Halep’e gitti. 1560´ta İstanbul´a dönüşünde Şeyhülislam Ebussuud Efendi ile tanıştı. Yasal Sultan Süleyman´ın vefatı üzerine düyduğu üzüntüyü “Kanuni Mersiyesi” ile lisana getirdi.
2. Selim devrinde Sadrazam Sokullu Mehmed Paşa´nın muhafazasına girdi. Saray toplantılarına çağrılmaya başlandı. 3´üncü Murad devrinde de yerini korudu. Süleymaniye Müderrisi oldu.
Düşmanlarının bir oyunu ile bir müddet gözden düştü. Edirne´ye sürüldü. Medine ve Mekke kadılıkları yaptı. 1581´de İstanbul´a döndü. 1584´te İstanbul Kadısı oldu. 1591´de Rumeli Kazaskerliği vazifesine getirildi. Şeyhülislam olmak istiyordu lakin bu vazifesi elde edemeden hayatını yitirdi.
Hiciv ustası
Zevke ve cümbüşe düşkün, sevinçli, beğenilen sohbet ve hırslı bir kişiliği vardı. Nükteci ve dedikoducu yapısı yüzünden vakit zaman devrinin önde gelenlerini darıltıp güç durumlara da düştü. Baki, hicviyeleri ile ünlüdür.
Özel omurundaki özgürlüğüne ve sınırsızlığına karşın kadılık vazifelerinde adalete düşkünlüğü ile dikkat çekti. Mesnevi yazmadı. Başarılı kasideleri de olmasına karşın gazel şairi olarak tanınır. Dünyanın geçiciliğinden yakınan, okurları aşk ve şarabın tadını çıkarmaya çağıran gazelleriyle ünlendi.
Şiirlerinde tasavvufi değil, dünyevi aşka ehemmiyet verdi. Mersiye, methiye ve fahriyelerinde içten ve abartısız bir anlatım kullandı. Edebiyatta geleneklere bağlı kaldı fakat şiir lisanına yeni bir nizam ve akıcılık getirdi. Nazım tekniğini geliştirdi, birçok büyük şairin kaçınılmaz olarak gördüğü nazım kusurlarından kurtulmayı bildi.
Anlaşılır bir lisan tercih etti
Çağdaşı şairlere nazaran daha sade ve anlaşılır bir lisan seçti. Biçim açısından kusursuz şiirleri, his ve mana bakımından Fuzuli’ninkiler kadar derin, Nefi´ninkiler kadar içten bulunmaz. Yapıtları, 16’ncı Yüzyıl Osmanlı toplumunun beğenisine uygun, sanat incelikleri ve hayal hoşlukları ile doludur.
Duru ve pak bir İstanbul lehçesinin yanı sıra şiirlerinde halk tabirleri ve söyleyişleri de kullandı. Divanı Yasal Sultan Süleyman devrinde hazırlandı. Lakin bu divan bütün şiirlerini kapsamaz.
Başında manacaat ve nat bulunmayan divanında 27 kaside, 2 terkib-i bend, 1 terci-i bend, 7 tahmis, 619 gazel, 24 kıta, bir tarih ve 38 müfred yer alır. Çevirileri ve dinî bahislerde yapıtları de var.
Yorum Yok