Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, katıldığı bir televizyon programında iktisat gündemini yorumladı.
Mart ayı enflasyon sayılarını kıymetlendiren Bakan Nebati, kendisine yöneltilen sorular üzerine bir taraftan ekonomik karşılığı olmayan döviz artışları bir taraftan koronavirüs salgını bir taraftan da Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle dünyada enflasyon olgusunun tartışılır bir hale geldiğini söz etti.
“Türkiye enflasyondan etkilendi”
Bütün dünyada enflasyonun bir gerçeklik haline dönüştüğünü anlatan Nebati, bu süreçte en çok etkilenen ülkelerin başında, güçte dışa bağımlı olması ve dövizle bir arada güç fiyatlarının da artması nedeniyle Türkiye’nin geldiğini kaydetti.
“Büyümeden taviz vermeden enflasyonla da vakte yayarak uğraş etmeyi hedefliyoruz.”
Haber Küresel televizyonunda katıldığı programda açıklamalar yapan Nebati, dünyanın ekonomiyi soğutarak enflasyonla çabayı nakdî sıkılaşma ve faiz yükseltme üzerine konseyi bir halde yürütmeye başladığına dikkati çekerek, şöyle konuştu:
Biz alışılmamış bir hareket yaptık. Buna yalnızca mekanik bir anlayışla, teknik bir değerlendirmeden çok toplumsal bir karşılığının olması doğrultusunda hareket etmemiz gerekti. ‘Büyümeden taviz vermeden enflasyonla da vakte yayarak çaba etmeyi hedefliyoruz.’ diye yola çıktık. Bu periyotta Rusya – Ukrayna Savaşı ve sonrasındaki tesirler elbette ki amaçlarımızı bir ölçü ötelemiş olsa bile yazla birlikte toparlamaya başladık. Enflasyonla gayretimizi çok daha anlaşılır bir hale getirdik. Toplum da enflasyonla çabayı bizim söylediğimiz biçimde içselleştirmeye başladı. Büyümeden taviz vermediğimiz için işletmeler üretime devam ettiler, salgın ve savaşın getirdiği imkanlardan faydalanan işletmelerimiz yakın coğrafyaya ihracatlarını artırdılar. Böylece bir taraftan üretim ve yatırım artarken öteki taraftan da işsizlikle ilgili rastgele bir sorun yaşanmadı.
“Enflasyonun bu düzeylere gelmesi beklentilerle uyumlu”
Pazartesi günü açıklanan enflasyonun, beklentilerini karşıladığını lisana getiren Nebati, memur maaşlarında, taban fiyatta artışlar olduğunu, asrın felaketi sarsıntılarla karşı karşıya kalındığını, bunlara karşın enflasyonun bu düzeylere gelmesinin beklentileriyle uyumlu bir biçimde düşüşün sürdüğünü gösterdiğini belirterek şöyle konuştu:
Önümüzdeki süreçte Ramazan ayının getirdiği besin fiyat artışlarına karşın bir tarafta emtia fiyatlarında hala sakinliğin devam ediyor olması öbür tarafta döviz fiyatlarının makul düzeylerde hareket etmesinden kaynaklı olarak mayıs ayına girdiğimizde enflasyonun yüzde 50’nin altına ineceğini ve vakit içerisinde daha da düştüğünü göreceğiz. Sizi temin ederim ki enflasyonla çaba konusunda yaptığımız tüm araştırmalarda enflasyonun artacağı beklentilerinin kırıldığını gördük. Bu, ‘enflasyon düşecek’ beklentisine dönüştü. Bir orta enflasyonu tetikleyen sebeplerden birisi, beklentilerdeki oran yüzde 40’tı. ‘Yarın fiyatlar artacak alayım’ diyerek ilerideki gereksinimini erkene çekme davranışı ve beklentisi kırıldı.” değerlendirmelerinde bulundu.
Enflasyonun tesirinin azaldığının hissedilmeye başlandığını söz eden Nebati, Türkiye’de kış aylarında öteki ülkelerden ayrıştığı bir durum olduğunu, sera eserlerinin yetiştirildiği bu aylarda maliyet nedeniyle besin fiyatlarının arttığını, yaz aylarında ise nispi fiyat düşüşlerinin yaşandığını anlattı.
“Çiftçinin güzel korunup kollanması gerek”
Bakan Nebati, mart ayında en çok artan dana eti ve soğan fiyatlarına ait de değerlendirmelerde bulunarak, dünyanın tamamında besin enflasyonunun genel enflasyonun üzerinde seyrettiğine dikkati çekti. Nebati, Tahıl Koridoru’nun oluşturulmasına karşın Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle yaşanan fiyat artışları ve yüksek düzeye çıkan kuraklığın ülkelerdeki besin enflasyonunu tetiklediğini belirtti.
Örneğin Türkiye’ye domates talebinin çok yükseldiğini kaydeden Nebati, üreticilerin domatesi geçen yılın yüzde 50 üzerinde bir fiyata dışarıya satmaya başladığını, bununla ilgili olarak da Ticaret Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı ile çalışmalar yürüttüklerini söyledi.
Nebati, mayıs ayından itibaren tarla eserlerinin çıkmaya başlayacağını, haziran ayında bu fiyatların düştüğünü göreceklerine işaret ederek, tarım dalında üretim planlamasının kıymetini vurguladı.
“Asgari seviyede geçim sağlayan insanların temel besin unsurlarında ayarlama”
Nebati, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci ile konuştuklarını söz ederek, şunları aktardı:
Önümüzdeki seçimlerden sonra soğan patates üzere minimum seviyede geçim sağlayan insanların temel besin unsurlarından olan bu eserlerin fiyatlarının yükselmesini engelleyici sübvansiyonlara ve eser bazında üretimin aşikâr bir planlamayla yapılması noktasında Tarım Bakanımızla bir muahedeye varmış durumdayız. Bununla ilgili hem desenin daha rahat belirlenebilmesi ve üretimin olağan bir düzeyde gitmesi için adımlar atılıyor. Biz de Hazine ve Maliye Bakanlığı olarak Ticaret Bakanımıza ve Tarım ve Orman Bakanımıza tıpkı tabirlerde bulunuyoruz. Bu düzlemi bizim yakalamamız lazım. Televizyon programlarında ya da tarlada insanları, soğanın, patatesin kıymetli olduğunu konuşmaktan çıkarmamız lazım. Bu bizim sorumluluğumuzda… Önümüzdeki süreçte yapılması gereken şey, fiyatlar yükseldiyse çiftçi memnun olsun zira bizim çiftçiye muhtaçlığımız var, para kazansın. O periyotta tüketiciye bir ziyanı varsa tüketiciye yüklenecek yükün kamu tarafından karşılanması gerektiği noktasında bir maliyeci bakış açısıyla değil, toplumsal duruş açısıyla sözümü net olarak ortaya koyayım.
“Bizim üretimi belirli bir standart çerçevesinde ve Türkiye’nin gerçeklerine ve gereksinimlerine uygun bir biçimde yönetiyor olmamız gerek”
Nebati, fiyatların yükselmesinde daima bir hatalı aramaktan fazla bu işlerin muhakkak bir plan çerçevesinde yapılması, kamunun gerektiğinde elini taşın altına koyması noktasında çekinmemesi gerektiğinin altını çizerek, şöyle konuştu:
Gıda değerli ve vazgeçilmez bir emtia. Bizim burada yapmamız gereken, aracıların fiyatları artırıp artırmaması elbette ki çok kıymetli, burada önlem alınmadığında fahiş fiyat katlamaları olabiliyor fakat tıpkı vakitte bizim üretimi belirli bir standart çerçevesinde ve Türkiye’nin gerçeklerine ve gereksinimlerine uygun bir biçimde yönetiyor olmamız gerek.
“İnsanların ucuz fiyata et yemesini sağlamamız gerekiyor”
Kasıtlı olarak fiyatları yükseltenlerin üzerine vergi müfettişlerinin incelemeleri ile gittiklerini tabir eden Nebati, şu bilgileri verdi:
Aynı vakitte Ticaret ve Tarım Bakanlıklarımızın da birebir adımları atıyor olması lazım. Şayet bunlarla ilgili fahiş bir gelir elde ediyorlarsa bunların engellenmesi gerekiyorsa yapılması gereken şey o anda bir kısıtınız varsa ithalat yoluyla da insanların ucuz fiyata et yemesini sağlamamız gerekiyor.
“Vadesi azaltılmış her eserde fiyatlar düşer ve enflasyona da olumlu katkı sağlar”
Nebati, alacak vadelerinin fiyat artışları üzerindeki tesirine de dikkati çekerek, uzun devirler boyunca hastanelerin, üniversitelerin ödemelerinin yıllara sari olduğunu, Bakan olduktan sonra Devlet Materyal Ofisi’nden bir ilanda bulunduklarını belirtti. Malını satanın parasını 90 gün içerisinde alması gerektiğini ilan ettiklerini lisana getiren Nebati, şöyle devam etti:
Bazen 36 aya kadar çıkan tahsilatını alamamış üreticiler vardı. Artık biz bu bahiste taviz vermeden 3 aya düşürdük ve geçen yıl prestijiyle üniversitelerde bunu uyguladık. Üniversitelerin borcunu kapattık hatta teşekkür ettiler sağ olsunlar. Bununla ilgili olarak bir üniversite rektörü ‘Bir firma bile mal satımına girmekten imtina ederken artık en az 10’a yakın firma giriyor, ne olursunuz bu mevzuda taviz vermeyin.’ dedi. Aralıkta önlemlerimizi âlâ almıştık. Kasamızda âlâ bir paramız da vardı. Ulaştırma ve Tarım Bakanını kendim aradım, ‘Ne kadar gereksiniminiz var? Piyasada kimsenin alacağı kalmasın’ dedim. ‘Sen Hazine ve Maliye Bakanı mısın?’ diye latife yaptılar Adil ve Vahit Beyefendiler. Doğrusunu yapmamız lazım.
“Gıdada 30 günde, öbür eserlerde de azami 45-60 gün içerisinde ödemenin yapılmasının zarurî hale getirilmesi lazım”
Kamuya iş yapan rastgele birisi parasını ne vakit alacağını bilmediği için ödeme planını da yapamayacağını tabir eden Nebati, şunları kaydetti:
Aslında yapılması gereken şey, kamu borçlarını şahsa bağlı olmaksızın yaptığı işi maliyet ve kasa hesaplamalarına nazaran, 45, 60, 90’ıncı gün hangisiyse o gün ödemek zorunda olsun. O gün ödenmediği takdirde parasını alamayan kişi nasıl ki borcunu ödemediğinde bir faizle karşı karşıya kalıyorsa devlet de onun finansal maliyetini karşılasın. Kasada para varsa, kamu yöneticisi bunu ödemiyorsa zimmet kabahatiyle da cezalandırılsın. Market için de hakikat olan şey şudur, ben Bakan Yardımcısıyken bununla ilgili çok çalışma yaptık, bir türlü neticelendiremedik. Besinde 30 günde, öteki eserlerde de azami 45-60 gün içerisinde ödemenin yapılmasının mecburî hale getirilmesi lazım lakin bu kanun yahut bununla ilgili düzenlemenin herhalde artık önümüzdeki süreçte yapılma üzere bir sonucu çıkacaktır. Yalnızca marketlerde, kamuda değil Türkiye’de her süreçte öngörülebilirliğin sağlanması lazım. Öngörülebilirliğin olmadığı, hesap kitabın yapılmadığı bir dünya sisteminde iş hakikat dürüst yürümez. Onun için ben bu bahiste üreticilerden yanayım. Marketler de bu mevzuda şikayet etmeyecektir, ona nazaran yapılarını oluştururlar. Net olarak ödeme vadesi azaltılmış her eserde fiyatlar düşer ve enflasyona da olumlu katkı sağlar.
“Çok güçlü önlemler aldık”
Depremin iktisada tesirine yönelik bir soru üzerine Nebati, geçen yıl mayıs ayı ile birlikte EYT ve enflasyonu da düşünerek çok güçlü önlemler aldıklarını söz etti.
Nebati, bu tedbirlerle birlikte yeni yıla çok güçlü bir “kasa” ile girdiklerini vurgulayarak, şöyle konuştu:
Deprem sabahı görevlendirildiğim yer olan Şanlıurfa’ya geçerken hazırlığımız yaptık ve Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan öğle saatlerinde AFAD’a ödenmesi gereken 100 milyar lirayı tabir ettiler. Biz çabucak kaynak oluşturarak bu ölçüsü tahsis ettik ve şu ana kadar da 40 milyar lirasını ödemiş durumdayız. Bizim bu mevzuda rastgele bir kasvetimiz yok.
Sürekli güncellenmekle bir arada sarsıntıdan kaynaklı 104 milyar dolarlık bir servet kaybının olduğunu tabir eden Nebati, bu yıkımın ruhsal ve manevi yarasının da çok büyük olduğunun altını çizdi.
“Afet olayına hiçbir vakit maddi açıdan bakmadık”
Afet olayına hiçbir vakit maddi açıdan bakmadıklarını vurgulayan Nebati, şunları kaydetti:
Bu olaya insani olarak bakıyoruz. Bölgedeki arkadaşlarımıza da ‘ne cins talep varsa bunların tamamının karşılayacağımızın garantisini verin’ dedim. Zira kıymetli olan bizim yaraları sarmamız. 104 milyar dolarlık kayıp var fakat bunun bir de bütçeye tesiri var. Bizim bu yıl 4,5 trilyonluk bir bütçemiz var. Yalnızca Etraf ve Şehircilik Bakanlığımızın alt-üst yapı konutlar vesaire tamamının maliyeti 2 trilyon lira, bu yıla tesiri 600 milyar lira. Sarsıntıdan ötürü kayıpları da koyduğumuz vakit 1 trilyon liralık bir yükümüz var. Bizim bütçe üzerindeki bu yükü karşılamamız lazım, tıpkı vakitte servet kaybımızı giderecek önlem almamız lazım. Bununla bir arada de enflasyonla gayret etmemiz lazım.
Nebati, bu yıla yapılan güçlü girişin yanında devam eden üretim, ihracat ve yatırımlarla bir ölçü “nefes” aldıklarını lisana getirerek, başlayan inşaat çalışmalarının da büyük bir canlılık yaratacağını söz etti.
“2. çeyrekten itibaren büyümeye bir tesiri olacak”
Oluşan servet kaybının tesirinin birinci çeyrekte göründüğünü anlatan Nebati, şöyle dedi:
Hızlanan inşaat çalışmalarıyla çimento, seramik üzere pek çok alanda gelir arttı. Bu inşaat çalışmalarının hem üretimin artmasına hem de ulusal gelirin birinci çeyrekteki kaybının telafi edilmesi noktasında tesirinin olacağını düşünüyoruz. 2. çeyrekten itibaren büyümeye bir tesirinin olacağını düşünüyoruz.
“Kayıplar az değil lakin bunu çok süratli bir biçimde telafi edeceğiz”
Nebati, bilhassa zelzele bölgelerindeki organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi sitelerindeki üretimin bir an evvel başlaması ve hızlandırılması için de bir kaynak oluşturduklarını lisana getirerek, bu kaynakla da vatandaşların süratli bir formda kendi kentlerine tekrar intikal etmesine intibaklarının suratı gerçekleşmesini sağlayacaklarını anlattı.
Deprem yardımları
Geçen ay gerçekleşen Milletlerarası Bağışçılar Konferansı’nda 7 milyareuroluk bir ölçüye ulaşıldığına işaret eden Nebati, bunun 1 milyar eurosunun Suriye’ye 6 milyar eurosunun da Türkiye’ye verildiğini tabir etti.
Nebati, bu ölçünün 1,7 milyar eurosunun hibe 4,3 milyar eurosunun da projelere aktarılacağını lisana getirerek, şöyle konuştu:
Başta Dünya Bankası olmak üzere birçok kurum afetin ne kadar şiddetli olduğunu gördükten sonra ölçülerin artırılması ve hacmin genişletilmesi noktasında adımlar atıyor. Burada belediyelere ve kamu kurumlarına çok iş düşüyor. Zira proje karşılığında verilecek bunlar. Kayıplar az değil fakat bunu çok süratli bir halde telafi edeceğiz.
“Çeklerle ilgili karşılıksız kaşesi basılmayacağı kararı uzatılacak”
Nebati, sarsıntı bölgesindeki esnaf ve firmaların ödemelerine ait de bir düzenleme getirdiklerini anımsatarak, şu formunda konuştu:
Çeklerle ilgili 6 Şubat’ı baz alarak 6 Nisan’a kadar çeklerin ödenmesiyle ilgili rastgele bir sorun olmayacağını, karşılıksız kaşesi basılmayacağını muhakkak bir ölçü varsa onun alınabileceği tarafında bir karar çıkarmıştık. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ ile de görüştük, bunu 1 Mayıs’a kadar uzatma eğilimindeyiz.
“Biz diyoruz ki 15 Mayıs’ta faizler artmayacak”
Türkiye İktisat Modeli’nin geleceğine ait bir soru üzerine Nebati, bu modelin uzun periyodik araştırmalar sonucu oluşturulduğunu ve Türkiye’ye has olduğunu vurguladı.
Nebati, dünyanın, konjonktürün ve kuralların daima değiştiği bir ortamda enflasyonla karşı karşıya kalınabileceğini anlatarak, burada değerli olanın alt gelir düzeyindeki insanların kayıplarını telafi etme noktasında atılan adımlar olduğuna işaret etti.
Çeşitli güzelleştirmelerle vatandaşların enflasyon karşısında ezilmesini bir ölçü engellediklerini kaydeden Nebati, şöyle devam etti:
Şimdi engellenen kısım prestijiyle faizleri düşürürken bize ‘faizleri artırın’ dediler. Beni arıyordunuz, artık alandayım soruyorum, 6’lı masa iktisat siyaseti olarak faizleri artıracak mı artırmayacak mı? Artık faizleri artıracağız diyemediler. Faiz artırın diyorsanız bize bedelinin ne olacağını söylemek zorundasınız. ABD faizleri artırdığı için bankaları battı. Biz diyoruzki 15 Mayıs’ta faizler artmayacak. Bu siyasetimizde rastgele bir değişiklik olmayacak. Türkiye İktisat Modeli oturdu. Bu bir meydan okumadır. Meydan okumalardan biri politik arenada ‘dünya 5’ten büyüktür’ demekse, ikinci meydan okuma da biz sizin politikalarınızla değil, sancılı bir geçiş olsa bile bu siyasetlerinizi terk ederek Türkiye’ye özgün, işsizliği azaltan, üretimi artıran bir siyaset uygulamaktır.
“Kasada paranın olması onun saçılması manasına gelmiyor”
Kılıçdaroğlu’nun bayram ikramiyelerine yönelik yaptığı açıklamanın hatırlatılması üzerine Nebati, kasada paranın olması onun saçılması manasına gelmediğini söyledi. Kasadaki paranın karşılığının EYT’lilerin alacağı maaş ve ikramiyeler olduğunu söz eden Nebati, şunları belirtti:
Kasanın idaresi farklı bir şey, kasada paranın olması farklı bir şey. Ben 8 bin 500 lirayı vereceğim demek gerçek değil. Hiçbir gerçekliği yoktur. 300 milyar liralık bir yük getireceksin, pekala bunun kaynağı nedir? Milletin aklıyla oynamasın kimse.
Yorum Yok